Kult Matki Bożej w Wielkim Księstwie Litewskim znany jest od początku przyjęcia chrztu. Wielki książe Witold wybrał Bogurodzicę na swoją opiekunkę, fundując liczne kościoły pod Jej wezwaniem.
W swoim zamku w Trokach, które pełniły funkcję stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego przechowywał ikonę Matki Bożej, którą otrzymał w darze z okazji chrztu od cesarza bizantyńskiego Manuela II Paleologa z Konstantynopola.
Książę Witold ofiarował ten obraz założonemu przez siebie kościołowi pw. Nawiedzenia NMP w Trokach w 1409 roku.
Wymieniony obraz, malowany na desce przedstawia tronującą Marię, podtrzymującą prawą ręką siedzące na Jej kolanach Dzieciątko, a w lewej trzymającą gałązkę róży z trzema kwiatami.
Cudowny obraz Nawiedzenia NMP od sześciuset lat sprowadza pielgrzymów do Trok. W pierwszej połowie XVII w. trocki wizerunek Maryi był najbardziej znanym na Litwie. Obfitość łask otrzymywanych za wstawiennictwem Maryi sprawiała, że obdarowywano ją licznymi wotami. Dlatego też biskup wileński Konstanty Brzostowski wyjednał w Rzymie pozwolenie na ukoronowanie ikony. Nastąpiło ono 4 września 1718 r.
Obraz ten był koronowany wcześniej niż obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, w rok po koronacji obrazu MB Częstochowskiej i pierwszym obrazem koronowanym na Litwie, a drugim na terenie Rzeczypospolitej.
W 1724 r. obraz ozdobiono srebrną pozłacaną sukienką.
- Ciekawostki:
Za czasów wielkiego księcia Witolda obraz był czczony również przez muzułmanów jako Patronkę Litwy. - Modlili się tu: królowa Konstancja, żona króla Zygmunta III Wazy, wraz z księdzem Piotrem Skargą, wojewoda trocki Janusz Tyszkiewicz po zwycięstwie pod Chocimiem w 1621 r. oraz król Władysław IV Waza, a także Stefan Czarniecki, król Jan Kazimierz i Jan III Sobieski.
- Kościół w Trokach nigdy nie został zamknięty, ani przekazany wyznawcom innych religii, ani też wykorzystywany do innych celów niż sakralne.
Do dziś Trocka Madonna jest obiektem kultu, zarówno wśród zamieszkałych na tym terenie Polaków, jak i Litwinów. Główne uroczystości odbywają się 15 sierpnia, oraz 4 i 8 września.
Opracował:
Tadeusz Kisiel
prezes Towarzystwa Miłośników Wilna
i Ziemi Wileńskiej w Legnicy
