Przyjeżdżając w rejon Sołecznik (Litwa) można (a nawet trzeba) odwiedzić niezwykłe miejsce – Pawłów. To tutaj na obszarze trzech tysięcy hektarów powstała Rzeczpospolita Pawłowska. Mini państwo, nie mające odpowiednika w ówczesnej Europie, swoim postępowym ustrojem znacznie wyprzedzało epokę. Była to Rzeczpospolita z własną konstytucją (zatwierdzoną przez Sejm Polski i Litwy), z własną walutą, sejmem, wojskiem, szkolnictwem i cenzorem. Cenzor miał nadzorować przestrzeganie przepisów i „mieć baczenie, żeby nie była gnuśność w rolnictwie, życie bezżenne bez przyczyny, długi niepotrzebnie zaciągnione”.
Twórcą tego niezwykłego państwa był Ksiądz Paweł Ksawery Brzostowski (ur. w Mosarzu w powiecie Dziesieńskim w 1739 roku (zmarł w 1827 roku w Rukojniach) . Polski duchowny rzymskokatolicki, referendarz wielki Litewski, kanonik Wileński, pisarz wielki Litewski, publicysta i tłumacz. Przyjąwszy święcenia w roku 1755 otrzymał kanonię Wileńską. Był członkiem Konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego. Został uhonorowany przez Króla Augusta Poniatowskiego Orderem Orła Białego i godnością Referendarza Litewskiego.
Na zakupionych przez siebie dobrach w okolicy Turgieli postanowił założyć pierwsze na świecie Państwo Włościańskie – Rzeczpospolitą Pawłowską, gdzie nadał chłopom wolność i przekazał im władzę.
Ciekawostką jest, że jeżeli chodzi o kształcenie to chłopi uczyli się nie tylko w czytania i pisania, Julian Bartyś pisał, że w programie nauczania były wiadomości z zakresie kalkulacji i prowadzenia gospodarstwa rolnego: „Był więc Brzostowski pionierem nauczania chłopów księgowości rolniczej”.
W 1770 roku Brzostowski wydał książkę „O rolnictwie dla wygody gospodarzy w Pawłowie mieszkających”. W 1785 roku (ze wsparciem finansowym Brzostowskiego) Piotr Świtkowski wydał podręcznik rolnictwa chłopskiego pod tytułem „Książka dla gospodarzy z rozkazu jednego polskiego patrioty napisana”. Sam ksiądz Brzostowski przetłumaczył książkę „Dzieło o rolnictwie” Duhamela du Monceau.
W trosce o zdrowie obywateli, ksiądz Paweł wydał dla nich podręcznik dotyczący chorób i pomocy w nagłych przypadkach oraz ze swoich funduszy utrzymywał felczera . Nakazał, by budowano zamiast tzw. „kurnych chat”, domy z większymi oknami i kominami. Niestrudzenie walczył również z pijaństwem, między innymi poprzez podnoszenie cen, sam mawiał: „Wódka u mnie droga i choć mam bardzo szczupłą intratę, wolę jednak na sobie to znieść, bylebym tę garstkę mi powierzonych ludzi uszczęśliwił”.
To niezwykłe mini-państwo przestało istnieć w roku 1795 po upadku Powstania Listopadowego w którym obywatele Rzeczpospolitej Pawłowskiej brali czynny udział. Po klęsce na Pawłowian spadły prześladowania ze strony władz Rosyjskich. Ludność mordowano, zamykano w więzieniach, rugowano z gospodarstw, profanowano cmentarze, a kościoły zamieniano na cerkwie. Ksiądz Paweł Ksawery Brzostowski był mecenasem sztuki, filantropem, wydawcą, fundatorem kościołów. Pionierem, który stworzył niewielkie, ale nowoczesne jak na ówczesny ustrój panujący w Europie, państwo. Zmarł dożywszy 88 lat. Niestety jego grób nie przetrwał do naszych czasów. Został sprofanowany i zniszczony przez Rosjan.
