Unia w Krewie – przyczyny, postanowienia i skutki
Za początek dziejów polsko-litewskich uznaje się 1385 rok, czyli datę podpisania unii polsko-litewskiej w Krewie. Akt regulował stosunek Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim.
Przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej
Ze względu na wielokulturowość i mnogość religii Wielkie Księstwo Litewskie było państwem potrzebującym dobrej organizacji i sprawnego dowodzenia, tym bardziej że było to wówczas największe terytorialnie państwo w Europie. Zarządzania nie ułatwiały ciągłe konflikty wewnętrzne, których przyczyną była zasada dziedziczenia tronu przez wszystkich potomków męskich. Ponadto, Litwa była zagrożona podwójnym konfliktem militarnym – z Moskwą na wschodzie i z Krzyżakami na zachodzie. Jako, że była ostatnim państwem pogańskim w Europie przyjmując chrzest od Polski, automatycznie wyeliminowałaby pretekst do ataków przez zakon.
Z polskiej perspektywy Unia w Krewie rozwiązałaby problem braku króla (mężczyzny na tronie). Dodatkowo dawałaby możliwość walki przeciw wspólnemu wrogowi, jakim był Zakon Krzyżacki. Obydwa kraje zainteresowane były także dalszą ekspansją na wschód oraz wymianą handlową między miastami.
Postanowienia Unii w Krewie
W ramach postanowień Unii oba kraje miały zostać połączone przez osobę władcy. Wielki Książe litewski – Jagiełło miał zostać mężem polskiej królowej (a w zasadzie polskiego króla) – Jadwigi Andegaweńskiej i zostać koronowanym na króla Polski. W zamian Jagiełło zobowiązywał się przyjąć chrzest w obrządku rzymskim, co wiązało się z chrystianizacją całej Litwy. Ponadto obiecał uwolnić Polaków wziętych do niewoli i przebywających na Litwie, odzyskać utracone przez Polskę ziemie (Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską, ziemię dobrzyńską, ziemie wieluńską), a także opłacić Wilhelma Habsburskiego za zerwanie zaręczyn.
Unia Polski i Litwy została określona słowem applicare, co oznaczało włączenie, związanie. W związku z wieloznacznością tego wyrażenia, było ono różnie rozumiane. Władysław Jagiełło interpretował je jako połączenie Litwy i Polski pod panowaniem jednego króla, natomiast polscy możni rozumieli je jako włączenie Litwy do Polski.
Skutki unii w Krewie
W wyniku zawarcia unii polsko-litewskiej, Jagiełło przybył do Krakowa, gdzie został ochrzczony, wziął ślub z Jadwigą oraz został koronowany na króla Polski. Na Litwie Wielkim Księciem Litewskim został Witold – stryjeczny brat Władysława Jagiełły.
Połączenie Polski i Litwy wpłynęło na podniesienie rangi obu państw na arenie międzynarodowej. Litwa utrzymała swoją państwowość, która była zagrożona przez Moskwę i Zakon Krzyżacki. Co więcej, wspólne państwo polsko-litewskie stało się potęgą. Za czasów panowania Kazimierza Jagiellończyka było największym mocarstwem w ówczesnej Europie. Wcześniej oba kraje były zbyt słabe, by prowadzić silną politykę zagraniczną.
Unia w Krewie miała również wpływ na kwestie etniczno – kulturalne. Do kultury polskiej zaczęły przenikać elementy wschodnie, które w późniejszym czasie wpłynęły na jej specyficzny charakter.
Dzięki unii, tron Polski objęła dynastia Jagiellonów, której rządy doprowadziły do największego rozkwitu państwa, o czym świadczy chociażby „złoty wiek” w historii Polski.
Jedną z korzyści połączenia było pokonanie wojsk krzyżackich w bitwie pod Grunwaldem i zdecydowane osłabienie Zakonu krzyżackiego, a tym samym późniejsze uzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego.
Zainteresowanie Wschodem i konfliktami tam się toczącymi mogło wpłynąć na zaniedbanie kresów zachodnich, co można uznać za negatywny skutek zawarcia unii.
Wpływ na obecne relacje polsko – litewskie
Unia w Krewie, mimo iż podpisana kilka wieków temu, nadal ma przełożenie na współczesne relacje polsko-litewskie. Spór zapoczątkował termin applicare w dokumencie, który Polacy interpretowali jako włączenie Litwy do Polski, a Litwini jako połączenie obu państw. Polskie spojrzenie na akt krewski sugeruje zatem likwidację Litwy z mapy Europy. Litwini natomiast na przestrzeni lat kreowali postać Władysława Jagiełły jako ludobójcy i zdrajcy narodu, który sprzedał własne państwo. Do tej pory istnieje spór między polskimi, a litewskimi historykami nad interpretacją kłopotliwego terminu, a w niektórych litewskich podręcznikach są powtarzane przypuszczenia, że akt w Krewie to notatnik, brudnopis, po którym zawarto prawdziwy, zaginiony akt.
