WILNO – CMENTARZ NA ROSSIE

Listopad jest miesiącem kiedy wspominamy tych, którzy odeszli: bliskich, ukochanych, bohaterów narodowych.
Kto choć raz był w Wilnie to w tym czasie kieruje swoje myśli, na cmentarz Bernardyński, Antokolski czy na Rossie.
Cmentarz na Rossie jest najstarszą, a zarazem najpiękniejszą nekropolią założoną w 1801 roku (inne źródła mówią o 1769 r). Najstarsze zachowane groby pochodzą z początków XIX w.
Na tym cmentarzu spoczywa wiele osobistości związanych z Wilnem i Polską.

MATKA I SERCE SYNA

Przed głównym wejściem na Rossę znajduje się polski cmentarz wojskowy, gdzie spoczywa 164 żołnierzy poległych w walkach o Wilno w okresie 1919-1920 roku, a także 76 żołnierzy Armii Krajowej, którzy zginęli w lipcu 1944 roku w operacji „Ostra Brama” mająca na celu wyzwolenie Wilna z niemieckiej okupacji przed nadejściem Armii Czerwonej.
Są tu też mogiły trzech żołnierzy, którzy pełniąc wartę przy mauzoleum Matki i Serce Syna zginęli 18 września 1939 roku od kul sowieckich.

Najczęściej odwiedzanym grobem na wileńskiej Rossie jest mauzoleum gdzie spoczywają doczesne szczątki matki Marszałka Józefa Piłsudskiego Maria z Bilewiczów Piłsudska z umiejscowionym u jej stóp urną z sercem Marszałka. Całość przykryte jest wielką płytą (3m x 1,9m) wykonaną z czarnego granitu z napisem MATKA I SERCE SYNA. Poniżej wyryte są strofy z poematów Juliusza Słowackiego „Wacław” oraz „Beniowski”.
Mauzoleum powstało w rok po śmierci Marszałka, w 1936 roku. W tym też roku sprowadzono do Wilna prochy Marii z Bilewiczów Piłsudskiej, która pochowana była w Sugintach koło Wiłkomierza, na terenie ówczesnej Litwy.
Warto też przypomnieć, że w tym okresie Polska nie utrzymywała z Litwą stosunków dyplomatycznych i sprowadzenie zwłok przez granicę państwową było wielkim wyzwaniem.
Wszystko odbyło się po chrześcijańsku: Kondukt pogrzebowy z trumną po stronie litewskiej doszedł do granicy państwowej, a następnie bez żadnego incydentu, trumna została przekazana stronie polskiej. W taki oto sposób uszanowanie zmarłej wzięło górą nad antagonizmami politycznymi.

Miejsce to stało się ulubionym dla miejscowych jak i przyjezdnych Polaków. Tu przed mauzoleum Matki i Serce Syna odbywają się wszystkie polskie patriotyczne uroczystości jak: Dzień Żołnierzy Wyklętych, 3 Maja, rocznice operacji „Ostra Brama”, Dzień Wojska Polskiego, Rocznica wybuchu II Wojny Światowej, Dzień Ponarski, Święto Odzyskania Niepodległości.

Kierując się na lewo przy ogrodzeniu napotykamy grób brata Marszałka, Adama Piłsudskiego, który przed wojną pełnił funkcję wice prezydenta m. Wilno i Senatora II RP.
Także tu przy tej alejce znajdziemy mogiłę prof. Uniwersytetu Stefana Batorego Rafała Radziwiłłowicza, notabene szwagra Stefana Żeromskiego, który wzorem swojej pracy autorowi „Ludzi bezdomnych” dał się wpisać w postać „doktora Judyma”.

Idąc dalej pod górkę dochodzimy do miejsca gdzie pochowana jest pierwsza żona Marszałka – Maria Piłsudska z domu Koplewska, jej siostra Helena z umiejscowionymi symbolicznymi nagrobkami ich rodzeństwa Teonii, Piotrusia, Ludwiki i Kacpra.

GÓRKA LITERACKA

Wchodząc na górkę tzw „ Górką Literacką” pochowani są tu literaci, naukowcy i artyści. Schodząc w dół znajdziemy grób liryka ludowego Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza).
Przy tej alejce spoczywają także doczesne szczątki znakomitego rzeźbiarza i architekta Antoniego Wiwulskiego, twórcy Trzech Krzyży w Wilnie i pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie.

Nieopodal pochowani są: Konstanty Czurlionis litewski kompozytor i malarz, hrabia Eustachy Tyszkiewicz archeolog i muzealista, prof. Juliusz Kłos autor najsłynniejszego przewodnika po Wilnie i wielu innych.

KAPLICA CMENTARNA

Na prawo od bramy głównej widzimy piękną gotycką kaplicę. W tej kaplicy w 2019 roku zostało pochowanych 17 powstańców styczniowych z ich przywódcą Zygmuntem Sierakowskim. Szczątki tych żołnierzy odnaleziono podczas prac archeologicznych w 2017 roku na Górze Zamkowej w Wilnie.

Tuż przy kaplicy stoi popiersie Joachima Lelewela prof. Uniwersytetu Wileńskiego i Warszawskiego, a pod nim jego prochy sprowadzone 1929 roku z Paryża, gdzie zmarł w 1861 roku.

Po drugiej stronie znajduje się piękny pomnik, pod którym spoczywa wybitny działacz i filantrop Józef Montwiłł.

Zaś po lewej stronie za kaplicą znajduje się chyba najpiękniejszy pomnik na Starej Rossie. Jest to anioł śmierci ulatający w górę, jakby unosił w niebiosa duszę ludzką. Spoczywa tu zmarła w młodym wieku dziewczyna Izabela Salmonowiczówna.

Dalej schodząc w dół napotykamy groby profesorów Uniwersytetu Wileńskiego: Euzebiusza Słowackiego – ojca poety Juliusza Słowackiego oraz jego ojczyma Augusta Becu.

Obok jest grób rodziny Pietraszkiewiczów, gdzie spoczywa przyjaciel Adama Mickiewicza – Onufry Pietraszkiewicz, współzałożyciel Towarzystwa Filomatów.
Niedaleko parę metrów dalej jest pochowany Jerzy Orda – wybitny znawca zabytków Wilna, historyk sztuki i doktor filozofii.

Wracając do głównej bramy zaraz naprzeciwko wejścia zauważymy charakterystyczny dla wileńskiej Rossy pomnik w kształcie drzewa. Spoczywa pod nim Kazimierz Wilczyński – historyk sztuki, wydawca „Albumów Wileńskich” i zbiorów rysunków miasta Wilno.

Opuszczając Cmentarz na Rossie czujemy pewien niedosyt. Nachodzi nas myśl, postanowienie, że musimy tu jeszcze powrócić, bo nie sposób w ciągu jednego dnia poznać te wspaniałe nagrobki – dzieła sztuki, miejsca pochówków zasłużonych osób dla Polski i Wilna.
Do zobaczenia!